|
Lời giới thiệu
Vương Hồng Sển, một tên tuổi không xa lạ đối với những người mến chuộng văn
hoá Việt Nam. Nhưng khi gõ tên của ông trên máy tính, máy vội vàng khuyến cáo
chữ Sển có thể đã bị gõ sai vì chữ này không tìm được trong tự điển Việt
nam trong máy. Thêm nữa, chữ Hồng là chữ thuần Việt, nhưng ít ai dùng làm
tên đệm. Chữ Vương chắc chắn là tên họ của một người có gốc gác Trung
hoa. Ai muốn vội vàng tìm hiểu về tên của ông, có thể vào Wikipedia để
tra cứu
mau chóng. Nhưng chỉ làm như vậy thì thật uổng phí; vì đã không có dịp thưởng
thức những tác phẩm vô giá ông đã để lại cho đời.
Muốn mau chóng biết thêm về ông, xin
mời đọc quyển Hơn nửa đời hư: một thiên hồi ký với những lời tự tình
dí dỏm của ông. Trong sách này, ông giải thích nguồn gốc của tên ông và lý do ông vẫn giữ tên ông
không thay đổi, mặc dầu ông đã có dịp để thay đổi tên ông, hợp pháp. Cũng trong
quyển sách này, bàng bạc một số việc ông từng ghi lại rõ ràng hơn, trong các tác
phẩm khác của ông. Vì các lý do này, độc giả nên đọc Hơn nửa đời hư
trước khi đọc các tác phẩm khác của ông.
|
Cuộc đời của ông ba chìm bảy nổi; từ
những ngày tháng vô tư thuở thiếu thời, đến những lúc phong lưu, bôn ba trên hoạn
lộ, trên tình trường và khép lại bằng những kỷ niệm đời mình, ôn lại trong những ngày cuối đời, tiếc nuối những ngày thơ ấu (“biết đời nào mới chơi lại vụ ó”),
tự trách “không biết an phận tuỳ duyên”, hay tự an ủi với sự nghiệp của
mình “Sức bực một ông lên như diều, làm tới phó Tổng thống, mà nay sự nghiệp
để lại còn gì?”. Ông nói nhiều đến cái HƯ của ông, nhưng thật sự ông có HƯ
hay không – ông dành phán quyết đó cho độc giả (mà ông vốn biết có người thương,
kẻ ghét).
Bằng một lối hành văn đặc chất Nam bộ,
pha lẫn chút hài hước, ông đã đưa người đọc trở về miền Sóc Trăng trong những năm
của tiền bán thế kỷ XX, với cuộc sống pha trộn của ba nhóm người Việt, Miên và
Hoa, dưới sự thống trị của người lang sa. Về đây để nghe lại những địa danh
nghe lạ mà quen như “Chắc Cà Đao”, để hiểu nỗi lo sợ của người gốc Việt khi
nghe hai chữ “cáp duồng”. Về đây để biết thêm những từ ngữ gốc Triều Châu, như “cháo
chia”, “ý”. Về đây để biết thêm những cách ăn chơi của các quan lại, các viên
ngoại thời xưa - gần một thế kỷ trước; hay để biết thêm về những ngày mà đồng
ruộng miền Tây còn nhiều tôm, nhiều cá, về những con đường xuyên tỉnh mà hai bên
đường không quán xá, không một bóng người. Đời sống còn bình lặng với vật giá rẻ
bèo, thật an bình, thật nên thơ, nếu không có những ngày “giặc Thổ” cướp phá, nếu
không có nạn “Chà Chetty” cho vay nặng lãi, làm khó cho người nghèo khi cần thêm
tiền!
Rồi chiến cuộc lan tràn với lính Nhựt
đổ bộ, với “thanh niên” làm cách mạng, làm xáo trộn cuộc sống an bình. Từ đó người
thông phán tỉnh Sóc Trăng phải bôn ba chạy giặc, chạy đi lại chạy về, và cuối cùng
trôi dạt về Sài thành để bắt đầu một đời sống hạnh phúc (hơn) với người vợ mới,
để bắt đầu nhậm việc làm mới, tiếng tăm lan cả ra nước người. Tiếc thay trong
những ngày ly loạn, một số giấy tờ quan trọng mà ông cố gìn giữ lại bị những người
mù chữ, cuộn làm bó đuốc để soi đường. Việc đó đã làm ông đau lòng không ít, không
những chỉ vì mất đi một số tài liệu quí, mà còn tiếc vì nhiều người thời đó hãy
còn mù chữ, không biết những thứ trên đời có một không hai. Thật đau lòng cho
người sưu tập!
Nhưng ông cũng gặp may mắn được sở làm
cho phép công du sang tận trời Âu, dọc ngang trời Á để khảo cứu thêm về đồ cổ của
cả Tây phương lẫn Đông phương. Đi xa để học hỏi cái hay, cái lạ của xứ người
(thí dụ như đũa làm bằng gỗ thông ở Nhật bản, dùng xong thì vứt bỏ, vừa tiện, vừa
hợp vệ sinh). Đi xa để đem tài mọn, thuyết trình về đồ cổ Trung hoa cho người
Trung quốc (Đài Loan) nghe! Đi xa để nhớ nhà, nhớ vợ, nhớ con và trong lúc cô đơn
đó ông đã tự thán “hạnh phúc, mi ở đâu?”. Giữa cái đam mê sưu tập đồ cổ, quên cả
hạnh phúc của vợ con, và hạnh phúc thật sự của đời mình, cái nào quan trọng hơn?
Ông cũng may mắn được quen biết một số
người mà tên tuổi đã ghi vào thanh sử. Giữa cái cám dỗ của tham nhũng và sự kêu
gọi của lương tri, ông đã chọn từ bỏ cám dỗ, thà làm người không giàu nhưng không
bị lương tâm cấu xé. Ông tự an ủi: tuy không giàu có, không quyền thế, nhưng cuối
đời ông đã để lại một số sách khảo cứu, một kho tàng cổ ngoạn mà ông nguyện hiến
dâng cho quốc gia sau khi ông qua đời. Đây có phải là một việc HƯ hay không?
Đọc Hơn nửa đời hư để biết
một vài từ ngữ một thời thông dụng như “dở như hạch” mà ít ai biết được “hạch”
là gì! Đọc Hơn nửa đời hư để thông cảm cho nỗi buồn tê tái của người
cháu khi dời mộ ông cố thấy ván hòm gần như nguyên vẹn (sau gần 80 năm) nhưng bên
trong chỉ còn cát bụi (vậy dùng hòm tốt để làm gì?). Đọc Hơn nửa đời hư
để tìm thấy hạnh phúc vợ chồng không phải do việc cưới hỏi chính thức hay do hôn
thú ràng buộc, mà chính nhờ vào sự cảm thông, hy sinh của cả vợ lẫn chồng. Cuối
cùng, đọc Hơn nửa đời hư để khám phá những bài “văn tế sống” tiếc thương cho người bạc mệnh với những lời lẽ thống thiết đượm thắm tình người.
Tháng 11, năm 2019.
