Tuy 2 mà 1

Người mình có thành ngữ dính như sam, làm nhiều người tin rằng sam đực lúc nào cũng gắn bó với sam cái, suốt đời.  Hỏi ra mới biết, sam đực nhỏ hơn sam cái, lúc nào cũng phải ‘cưỡi” sam cái, không phải để giao phối, mà nhờ nàng che chở, dẫn dắt theo kiểu “mẹ bồng con”. Sau mỗi lần sam cái đẻ trứng, sam đực thoát tinh để giúp trứng thụ tinh, rồi biến thành sam con. Sau lần “bảo vệ nòi giống” đó, anh chàng sam đực vô tích sự có thể xa lìa “người bạn đời” (và cưỡi 1 nàng sam khác).  Sam bắt đầu giao phối khi lên 9-10 tuổi; và thường sồng được khoảng 20 năm trong môi trường tự nhiên, sau 6 lần "lột xác".  Khi ngư phủ tìm được sam đực lẻ loi trong màng lưới, họ thả lại sam đực vì sam đực ít thịt và không có trứng như sam cái. Nhìn cảnh hai con sam lúc nào cũng “dính” với nhau, nhiều người không khỏi chạnh lòng cho cảnh “tuy hai mà một” vì con người ít có khi được như vậy, từ thể xác đến tinh thần!

Ngược lại, ở đời lại có chuyện “tuy một mà hai”; thí dụ như con thiên nga màu trắng đang ngâm mình dưới nước, trong hình tựa bài, ở bên trên. Con thiên nga ở phía trên là thật; bóng của con thiên nga trên mặt nước là ảo. “Ảo” ở chỗ nó chỉ là hình phản chiếu của con thiên nga thật; khi con thiên nga thật vỗ cánh bay, thì bóng của thiên nga cũng đổi dạng và tan biến mất. Khi mình dùng tay chạm vào bóng của thiên nga, mình chỉ cảm thấy nước trên mặt hổ, và bóng của thiên nga lung linh, rồi tan vỡ. Tương tự như vậy, mình thấy bóng mình trong gương, giống hệt mình, nhưng mình không thể chạm vào. Còn có 1 loại bóng khác, in trên vách vì ánh sáng từ ngọn đèn bị vách cản trở, như trong truyện thiếu phụ Nam Xương, hay bóng trăng in hình trên mặt đất. Những loại bóng như vậy sẽ tan biến ngay, khi vật thể cản đường ánh sáng bị di dời. 

Hình ảnh Trương Chi thổi sáo trong chén trà

Những người từng yêu nhau lại tìm thấy 1 loại bóng khác, in vào tâm não, mơ mơ, hồ hồ. Đó là hình bóng của người yêu, thỉnh thoảng lại hiện về, nhắc lại kỷ niệm xưa với người yêu cũ: hình mất đi mà bóng hãy còn! Đọc truyện cổ tích Trương Chi Mỵ Nương, mấy ai không khỏi chạnh lòng với mối tình mang xuống tuyền đài chưa tan của 2 kẻ yêu nhau, tan vỡ vì nghịch cảnh với ngoại hình không bắt mắt của chàng Trương, và với giai cấp không cân xứng giữa 2 kẻ yêu nhau. Giọt nước mắt của Mỵ Nương khi nhìn thấy bóng của chàng Trương trong chén trà không hẵn đã là kết thúc của 1 chuyện tình, vì hình bóng trong tâm não không dễ bị xóa bỏ, trừ phi có 1 chuyện gì khác làm Mỵ Nương oán hận chàng Trương. Truyện cổ tích kết thúc như 1 chuyện tình không có hậu, làm người nghe phân vân, không biết sau này Mỵ Nương có tìm được 1 mối tình viên mãn với 1 người đẹp trai và giàu có hơn chàng Trương hay không. Dẫu sao đi nữa, người nghe cũng cảm nhận 1 điều: từ ngàn xưa, người nam bị sắc đẹp của người nữ lôi cuốn, và người nữ bị người nam chinh phục bằng thính giác của mình.

Khi mới yêu nhau, 2 người nam nữ như bị ma lực lôi cuốn, nên những khi không cận kề nhau họ vẫn cảm thấy gần nhau, rổi thầm nghĩ 2 ta tuy 2 mà 1. Dù nhà của 2 người không gần nhau, chàng cũng thầm thì bên tai nàng: tuy xa mà gần – lời này không phải là nói dối; ai đã từng yêu, chắc hẳn phải đồng tình. Tình yêu huyền diệu ở chỗ làm 2 kẻ yêu nhau mong muốn lúc nào cũng ở gần nhau, như trong lời bài hát Lại nhớ người yêu. Hai người vui biết bao nhiêu, như trong lời bài hát Chuyện ba người. Người thứ ba biến thành người thừa thải, làm xốn xang 1 trong 2 người còn lại. Đôi khi người thứ ba xuất hiện vào 1 thời điểm định mệnh, không gây chuyện khó xử cho 2 người kia; rốt cuộc còn đem lại tình yêu thực sự cho người con gái, cho đến cuối đời như trong chuyện tình của cô Phạm Như Mai.

Năm 2024, nhà văn kiêm họa sĩ Vin CĐ hoàn thành 1 bức tranh, kết hợp 2 bức tượng nổi danh David và Greek Slave như trong hình dưới đây. 

Trong 1 đoản văn dưới tựa đề Giáo Lý Duyên Khởi, ông viết “Trong tranh, Greek Slave và David là hai nhân vật không thể tách rời, vì có David nên có Greek Slave, nếu không sẽ không có lối thoát. Hai nhân vật bổ túc cho nhau, tuy hai mà một tuy một mà hai. Ánh mắt nàng là sợi dây kết nối giữa ham muốn với sinh nở, giữa dục vọng và trách nhiệm, giữa khoái cảm và khổ đau. Điều này phản ảnh cái vòng luẩn quẩn của sự tồn tại: ham muốn sinh ra dục vọng, dục vọng tạo ra sinh nở, sinh nở nuôi dưỡng sự tồn tại của thế giới. Sự tương tác giữa David và Greek Slave không đơn thuần là mối quan hệ giới tính mà còn thể hiện dục vọng với trách nhiệm”.

Trong cuộc sống hôn nhân, đôi khi có chuyện trống đánh xuôi, kèn thổi ngược nên gây ra cảnh bất hòa; hoặc vì không hiểu rõ nhau, nên gây ra cảnh giận hờn. Lúc này 2 người nam nữ bị ma lực đẩy xa nhau, như cục nam châm đổi cực từ trường và cuộc tình biến thành tuy gần mà xa. Có người ví von đời sống vợ chồng giống như bài toán cộng 1 + 1 = 2 trước khi thành vợ thành chồng, bài toán nhân 1 x 1 = 1 hay bài toán chia 1/1 = 1 khi đã nên vợ, nên chồng và bài toán trừ 1 - 1 = 0 khi cuộc tình rã gánh. Người giàu óc tưởng tượng hơn thì cho rằng 1/1 đúng hơn 1 x 1, căn cứ theo nguồn gốc của chữ vợ chồng (ngày xưa ông bà ta phát âm chữ "vợ" giống như "bợ"; và khi chữ quốc ngữ vừa ra đời, người ta viết bợ thay vì vợ như hiện giờ).

Bài toán trừ trong hôn nhân chấm dứt sự kết hợp thể xác giữa 2 người nam nữ; hoặc vì 1 người đã thay lòng, hay vì mặc dầu tình yêu vẫn còn, nhưng nhân duyên đã tận – khi 1 người phải về bên kia thế giới. Kỷ niệm của những ngày còn bên nhau sẽ mãi vấn vương, trong chốn mông lung. Ngày nào cùng chung 1 tâm hồn, nay chỉ còn ½, cho nên Anh đi rồi, nửa hồn tôi khờ dại;  để lại Nửa Hồn Thương Đau. Dầu trong hoàn cảnh nào đi nữa, thì người ở lại lúc nào cũng buồn hơn, vì trống vắng, vì cô đơn. Buồn hơn nữa, khi nỗi cô đơn không còn cơ hội để bù đắp, như các cụ già neo đơn sống vất vưởng trong các viện dưỡng lão. Đôi khi họ không buồn, vì họ không còn biết buồn, khi cơn bệnh Alzheimer chôn vùi kỷ niệm và xóa mất tri giác. Trong những trường hợp như vậy, con cháu của họ muốn làm thêm bài toán trừ, mong giải thoát cho họ khỏi thế giới khổ đau; nhưng, không thể, vỉ con người không được phép giết 1 người còn đang sống!

Nhiều người may mắn hơn, trí óc vẫn còn minh mẫn, nhưng sức khỏe đang tàn lụi; họ không thể tự chăm sóc cho mình, con cháu không đủ sức chăm lo, nên họ đành phải vào viện dưỡng lão. Nhiều nơi viện dưỡng lão không đủ chỗ chăm lo cho các cụ, nên các cụ phải đăng ký, chờ có người bỏ cuộc chơi, để lại chỗ trống cho mình. Những người trẻ tuổi chưa phải đối mặt với cảnh mua vé tàu, mà chưa được phép lên tàu, không thắm thía được cảnh chờ mong. Càng khổ hơn, nếu họ không đủ tiền để mua vé tàu. Nhưng, đời lại có những tấm lòng vàng, gầy dựng CHỐN BÌNH YÊN CUỐI ĐỜI cho người già neo đơn.

Phúc cho những ai từng hạnh phúc trong cảnh tuy 2 mà 1. Nếu ngày xưa duyên trời đã xui khiến cho 2 người kết hợp, thì lại có ngày trời tách 2 người đôi ngã, lúc cuối đời. Lúc bấy giờ, thân xác đã già nua, lực bất tòng tâm, rã rời! Tay chân run rẩy, đi đứng khó khăn, nói gì đến chuyện lái xe. Muốn giết thời giờ bằng cách viết lách, thì ý tưởng khô cạn, cố nắn nót thì chỉ được vài dòng; kết cuộc lại phải vứt đi, vì bài viết không còn sức hấp dẫn như xưa. Nay chỉ còn cách ngồi lặng bên cửa sổ, ngắm mây bay, không còn biết đầu óc đang nghĩ gì. Có người miên man nghĩ về ngày đoàn tụ với người yêu cũ, trong chốn muôn trùng; cũng tốt thôi.

Nghĩ cũng buồn, đến cuối đời nhiều người phải chịu sống trong cảnh cô đơn. Vào thời buổi bây giờ (năm 2025), AI cũng cảm thông với con người, nên đã viết thành thơ, như sau: 

Bóng chiều qua cửa sổ (ChatGPT) Chiều nghiêng nhẹ, gió len khe cửa, Lá rung buồn theo nhịp thời gian.    Ông ngồi yên lặng, mắt ngỡ ngàng, Bóng ai năm cũ về ngang giấc mờ. Một thời đó — tay đan tay nữa, Câu thề xưa còn ấm hương xưa.    Giờ đây một bóng với khung thưa, Lặng nghe đời đổ cơn mưa xuống hồn. Chiếc ghế đá, vườn hoa thơm cũ, Dáng em xưa nghiêng nắng thu vàng.    Tiếng cười ngày ấy như vang, Lạc trong heo hút muôn vàn tiếc thương. Mùa trôi mãi không chờ ai đợi, Chỉ lòng ông còn giữ đêm thâu.    Chắt chiu từng sợi nhiệm mầu, Nhớ em như thể nhớ câu ru hời.

Cửa Sổ Chiều (DeepSeek)    Chiều buông nắng nhạt bên thềm, Lặng nhìn theo bóng chim nghiêng cánh diều.    Gió đưa hương cũ phiêu diêu, Bâng khuâng gợn nhớ bao điều thuở xưa.    Tay ai khẽ chạm song thưa, Áo bà bay nhẹ như vừa mới đây.    Tiếng cười in giữa vòng tay, Giờ còn đâu nữa, mắt cay lệ nhòa.    Đời như mây khói phôi pha, Một mình ôm nỗi nhớ nhà đong đưa.    Bao năm tình vẫn như mơ, Hồn ai thấp thoáng đợi chờ bên song...