Sài Gòn ngày chúng tôi đi

Tôi xa Sài Gòn năm lên mười chín, khi vừa biết yêu … khi tiếng hát của Hoàng Oanh tỉ tê qua bài “Ai Cho Tôi Tình Yêu” vang vang khắp ngõ. Tính đến bây giờ thì ngày đó đã qua từ rất lâu; qua từ hơn nửa thế kỷ. Những gì còn lại trong ký ức của người Sài Gòn năm xưa nay chỉ còn là hình với bóng, lung linh, mong manh. Ai muốn về Sài Gòn, mong tìm được chút hương xưa, chắc sẽ hoàn toàn thất vọng vì người xưa, cảnh cũ đã biến mất từ bao giờ. Thôi thì đành tìm trong thế giới ảo những gì còn lưu lại trong đó. Những hình ảnh cá nhân của riêng mình thì chắc chắn là sẽ không có; bởi vì chính mình đã không đưa vào trong đó, thì ai lại cất giữ giùm mình! Những hình ảnh vô tri, vô tâm như vậy có thể làm đầu mối để đưa mình tìm về những hình ảnh của riêng mình. Hy vọng mỗi người sẽ tìm được những kỷ niệm riêng, tự tạo cho mình những giây phút đắm chìm trong hạnh phúc, không cần chia sẻ với một ai.

Tìm về quá khứ như kẻ mù, còn biết phương hướng nào mà đi. Trong vô vọng, người ta đi tìm một hình ảnh người ta muốn tìm, trong muôn vạn hình ảnh chất chồng. Người đi tìm đành theo lời chú trong hình để phân loại hình cho năm 1964; hy vọng độ chính xác không đến nổi quá tồi. Nhưng không sao, xê dịch 1 vài năm cũng không làm giảm lòng hoài niệm của người xem. Dầu sao cũng đã hơn nửa thế kỷ rồi.

Sài Gòn của tôi năm 1964 là một thành phố hiền hoà với các thiếu nữ thướt tha trên đường phố trong chiếc áo dài “thắt lưng ong” nổi tiếng một thời. Người ngoại quốc viếng thăm Sài Gòn xuýt xoa, ngưỡng mộ và tung lên báo chí hình ảnh của người phụ nữ Sài Gòn qua tựa đề “beautiful women in Saigon”.

Người ta có thể nhận ra cảnh Sài Gòn thanh bình qua các cặp tình nhân âu yếm, đèo nhau trên các chiếc Vespa trên các nẻo đường Sài Gòn.

Ngày đó còn cyclo đạp, cyclo máy và các chiếc xe “lam” ngất ngưỡng gồng gánh, đầy nghẹt khách hàng và khói bụi mịt trời!

những chiếc taxi bé bé hai màu, những chiếc xe bus trở chứng, cần người trợ lực

những chiếc xe hơi còn tồn lại từ thời “một ngàn chín trăm năm mươi mấy”

bến Bạch Đằng với con đò Thủ Thiêm, bến phà Thủ Thiêm đưa khách sang sông

Bảo Tàng Viện, đền Kỷ niệm trong Sở Thú

Vườn Tao Đàn với các cây cao vút đầy bóng mát, người người thanh thản dạo chơi; với Lăng Ông Bà Chiểu nghi ngút khói hương

với Ty Bưu Điện Sài Gòn, Ty Bưu Điện Bà Chiểu

với Chợ Bến Thành, Chợ Lớn, Chợ Cũ, Chợ Bà Chiểu, Chợ Trần Quốc Toản

với Toà Án, Ngân Hàng Quốc Gia

 với các rạp chiếu bóng

với nhà ga xe lửa Sài Gòn, trường đua Phú Thọ, công trường Duy Tân

với các gánh hàng rong, phá lấu, bò bía, nước đá bào, thức ăn nhanh vỉa hè

với các gian hàng bán trái cây, chợ hoa ngày Tết

với các “tiệm” cắt tóc lề đường, với những ngày mưa gió, nước lênh láng ngoài đường, người ta đội nước mà đi

Trong những năm trước đó, người Mỹ đến Việt Nam mang theo một nhu cầu mới cho người Việt Nam: học tiếng Mỹ. Họ quảng bá văn minh của Hoa Kỳ qua các sách báo, qua thư viện Abraham Lincoln trong thương xá Rex (tại giao lộ Lê Lợi và Nguyễn Huệ), qua Hội Việt-Mỹ (tại 55 Mạc Đỉnh Chi).

Trong giai đoạn giao mùa của 2 nền Cộng Hòa người ta chưa biết phải làm thế nào. Biểu tình, quân đội lật đổ chính quyền, nối tiếp nhau, gây thêm sôi động cho không khí Sài Gòn. Nhưng kết quả không được bao nhiêu, trong khi Cộng quân tiếp tục đánh phá, nhằm mục đích triệt tiêu chính quyền miền Nam. Ngoài chiến trận, họ sẵn sàng hy sinh nhân mạng để cố tình giết người đồng loại. Con người trở thành con rối, con mồi cho những người lãnh đạo, khi những người này áp dụng chiến thuật “trial and error” không cần chiến thuật thắng trận hữu hiệu nhất.

Dầu sao đi nữa, Sài Gòn vào năm 1964 vẫn còn hiền hòa, chưa có những cảnh tang thương, chết chóc dẫy đầy như trong năm 1968 hay năm 1972 sau này. Xin hãy nhìn cảnh bãi giữ xe trên đường Lê Lợi để thấy cảnh người dân chưa biết âu lo, thản nhiên vui sống. Trong những ngày tháng đó, nữ minh tinh Kiều Chinh xuất hiện cùng tài tử Mỹ Marshall Thompson trong phim “A Yank in Vietnam”.

Đầu tháng 12 năm 1964 Việt Nam phát hành tem bưu chính Danh Lam Thắng Cảnh phô trương cảnh đẹp miền Nam. Quê tôi có con đò lơ lửng trên sông, có trẻ em nô đùa tắm sông Sài Gòn.

Quê tôi có con nước lớn, nước ròng, có xa lộ Biên Hòa còn thưa thớt người đi.

có phi trường Tân Sơn Nhứt còn chưa đông khách 
và nhà cửa hãy còn thưa thớt, không như bây giờ

năm 2020

Trên đường đi tìm những hình ảnh xưa cũ, người viết không thể tránh nhìn những hình ảnh tang thương trong cuộc chiến vào những năm sau này. Một hình đã để lại nhiều nỗi thương tâm trong tôi là hình một bé gái tầm 2 tuổi, che thân chỉ bằng tấm áo, lơ láo ngồi cạnh thi thể của người mẹ mà không biết mẹ mình đã mất từ bao giờ. Ôi, sao chiến tranh tàn nhẫn quá; đánh nhau, giết nhau; rồi rốt cuộc được gì? Hận thù, mất lòng tin, và có người mượn danh tôn giáo để khuấy động cuộc sống vốn dĩ đã quá rã rời. Trong đau thương của chiến tranh, có người con gái cô độc, gục đầu trong thánh đường, cầu nguyện. Không biết cô đã cầu nguyện gì và cho ai; nhưng nhìn hình, người xem làm sao tránh được nhức nhối của con tim. Và cũng có hình của một cháu bé, vừa ăn xong bữa cơm bên lề đường, với nụ cười rạng rỡ; có phải hạnh phúc là đây?

Sài Gòn ngày xưa không thể chỉ được diễn tả bằng hình ảnh, mà phải còn bằng âm thanh nữa. Ngày xưa Sài Gòn chưa bị đô thị hóa nhiều như bây giờ, nên mặc dầu là thủ đô của miền Nam, Sài Gòn vẫn chưa có nhiều tiếng ồn ào của xe cộ như bây giờ. Những người thanh niên, thiếu nữ đang tuổi yêu đương hãy còn e ấp, ngập ngừng, trao cho nhau những lời tình tứ, lãng mạn hoặc qua thư từ, hoặc bằng lời ca.

Những năm 1960 Sài Gòn vang vang những tiếng hát, những lời ca mà sau này người ta tôn vinh thành nhạc vàng. Ngoài những giai điệu êm đềm, còn có những ngôn từ chọn lọc, mỹ miều và muốn tận thưởng ngoạn, người nghe chỉ cần trải lòng, lắng nghe từng chữ, từng lời để lòng mình đắm chìm trong một thế giới lung linh. May mắn thay, những tiếng hát ngày xưa giờ đây vẫn còn (trên Internet). Nếu ai muốn thưởng thức những bài ca thời 1964, xin mời bấm vào những ca khúc dưới đây.

Ai Cho Tôi Tình Yêu     (Trúc Phương, 1963)	Ai Đi Ngoài Sương Gió     (Nguyễn Hữu Thiết, 1962)
Anh Về Với Em     (Trần Thiện Thanh, 1964)	Bao Giờ Em Quên     (Duy Khánh, 1963)
Bóng Đêm     (Lê Dinh - Anh Bằng, 1963)	Bóng Nhỏ Đường Chiều     (Trúc Phương, 1962)
Buồn Trong Kỷ Niệm     (Trúc Phương, 1963)	Cánh Buồm Chuyển Bến     (Hoài Linh - Minh Kỳ, 1963)
Chiếc Lá Cuối Cùng     (Tuấn Khanh, 1963)	Chiều Cuối Tuần     (Trúc Phương, 1962)
Chiều Thương Đô Thị     (Song Ngọc - Hoài Linh, 1963)	Chuyện Chúng Mình     (Trúc Phương, 1961)
Chuyến Đi Về Sáng     (Trần Thiện Thanh - Mạnh Phát, 1963)	Chuyến Tàu Hoàng Hôn     (Minh Kỳ - Hoài Linh, 1962)
Con Đường Mang Tên Em     (Trúc Phương, 1964)	Đại Lộ Hoàng Hôn     (Y Vân, 1962)
Đôi Bóng     (Lê Dinh - Anh Bằng, 1963)	Đôi Ngã Đôi Ta     (Trần Thiện Thanh, 1964)
Đồn Vắng Chiều Xuân     (Trần Thiện Thanh, 1964)	Giấc Ngủ Cô Đơn     (Anh Bằng - Lê Dinh, 1963)
Hai Lối Mộng     (Trúc Phương, 1962)	Hàn Mặc Tử    (Trần Thiện Thanh, 1964)
Hoa Nở Về Đêm     (Mạnh Phát, 1962)	Hoa Trắng Thôi Cài Trên Áo Tím     (Huỳnh Anh - Kiên Giang, 1962)
Khi Mình Xa Nhau     (Anh Bằng - Lê Dinh, 1964)	Không Bao Giờ Ngăn Cách     (Trần Thiện Thanh, 1964)
Kỷ Niệm Nào Buồn     (Hoài An, 1964)	Lá Thư Đô Thị     (Song Ngọc, 1964)
Lẻ Bóng     (Anh Bằng - Lê Dinh, 1962)	Lưu Bút Ngày Xanh     (Thanh Sơn, 1964)
Mưa Nửa Đêm     (Trúc Phương, 1962)	Mùa Sao Sáng     (Nguyễn Văn Đông, 1963)
Nén Hương Yêu     (Châu Kỳ - Duy Khánh, 1964)	Nếu Hai Đứa Mình     (Anh Bằng - Lê Dinh, 1964)
Nếu Mình Thương Nhau     (Anh Bằng - Lê Dinh, 1964)	Ngày Sau Sẽ Ra Sao     (Vân Tùng, 1964)
Nghìn Trùng Xa Cách     (Phạm Duy, 1963)	Nhớ Người Viễn Xứ     (Nguyễn Văn Đông - Lâm Tuyền, 1963)
Những Đồi Hoa Sim    (Dzũng Chinh, 1964)	Nỗi Buồn Gác Trọ     (Mạnh Phát - Hoài Linh, 1964)
Nửa Đêm Biên Giới     (Anh Bằng, 1963)	Nửa Đêm Ngoài Phố     (Trúc Phương, 1962)
Sao Không Thấy Anh Về     (Duy Khánh, 1962)	Sương Lạnh Chiều Đông     (Mạnh Phát, 1963)
Tạ Từ Trong Đêm     (Trần Thiện Thanh, 1964)	Tàu Đêm Năm Cũ     (Trúc Phương, 1962)
Thiệp Hồng Anh Viết Tên Em     (Song Ngọc - Hoài Linh, 1964)	Thương Về Miền Trung     (Duy Khánh, 1962)
Thúy Đã Đi Rồi     (Y Vân, 1964)	Tiếng Ca U Hoài     (Lê Dinh - Anh Bằng, 1964)
Trắng Đêm Đợi Chờ     (Lê Dinh - Hoài Linh, 1963)	Từ Đó Em Buồn     (Trần Thiện Thanh, 1964)
Về Đâu Mái Tóc Người Thương     (Hoài Linh, 1964)	Về Mái Nhà Xưa     (Nguyễn Văn Đông, 1964)
Vọng Gác Đêm Sương     (Mạnh Phát, 1963)	Xa Vắng     (Y Vân, 1964)
Xổ Số Kiến Thiết Quốc Gia     (Trần Văn Trạch, 1952)

Mời bạn xem 1 YouTube video được đưa lên mạng trong những ngày gần đây để biết thêm vài hình ảnh của Sài Gòn năm 1964.