Vào thời buổi bây giờ, không ai còn xa lạ gì với dấu hiệu hình vuông; phía bên trong có những đường chằng chịt như ma trận. Người ta gọi nó là mã QR (hay QR code). Trong mùa đại dịch Covid-19, ở Việt Nam người ta làm giấy (phép) đi đường có mã QR để người dân xuất trình khi đi ngang các trạm kiểm dịch; người kiểm dịch dùng máy đọc mã QR để đỡ mất nhiều thời giờ kiểm chứng. Ở các xứ tân tiến như Canada, Bộ Y tế tỉnh Ontario cấp “Vaccine Certificate” và Bộ Y tế tỉnh Québec cấp “Vaccine Passport”, cả hai loại này đều có mã QR chứng minh người sử dụng đã tiêm đủ 2 liều vaccine. Trong khối Liên hiệp Âu châu, người ta dùng “EU Digital COVID Certificate” để chứng minh người có giấy này đã: chích ngừa Covid-19; hoặc có kết quả xét nghiệm âm tính; hoặc đã lành bệnh sau khi mắc phải Covid-19. Certificate này cũng có mã QR như trong hình bên phải.
Trong mùa đại dịch
Covd-19, người ta dùng mã QR để giúp người tiêu dùng không cần chạm các vật thể
khi không thật sự cần thiết. Các quán ăn tận dụng đặc điểm này để khách hàng có
thể xem thực đơn, gọi món qua mã QR; nhà bếp có thể nhìn thấy khách ngồi ở bàn
nào, gọi món gì và tiếp đãi viên mang đúng món ăn đến đúng người gọi món. Ngoài
việc tránh lan truyền vi khuẩn Covid-19, cách này còn thâu ngắn thời gian cho
khách hàng khi gọi món, không cần tiếp đãi viên biên chép, và người thu ngân
nhanh chóng xuất phát biên lai tính tiền. Vì lẽ này, sau mùa đại dịch, chắc chắn
các nhà hàng sẽ tiếp tục dùng phương cách này. Mặt khác, từ
nhiều năm qua, mã QR được sử dụng như 1 phương tiện trả tiền (QR code payment) mà không
cần dùng thẻ tín dụng, hay tiền mặt . Người sử dụng chỉ cần scan mã QR của người
bán, bấm số tiền cần trả, và gởi đi. Trung quốc, Ấn độ, Thái
Lan và Hàn
quốc đã từng dùng mã QR để thay vé đi xe bus, xe lửa …
QR (đọc theo tiếng Việt là Cu Rờ) là chữ viết tắt của Quick Response. Tương tự như từ “TV”,
“ID”, qua bao năm tháng, từ “QR” đã được quốc tế hoá và được dùng trong nhiều
ngôn ngữ khác nhau: thí dụ như tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Ý, tiếng Tây Ban
Nha, tiếng Trung, tiếng Việt … Năm 1994, Masahiro
Hara phát minh mã QR cho công ty Nhật Bản chuyên sản xuất
phụ tùng xe hơi Denso Wave, nhằm mục đích theo dõi việc sản xuất vừa mau chóng,
vừa giảm thiểu nhân lực, vừa đỡ tốn chỗ lưu trữ dữ liệu. Một điều khá thú vị là
Masahiro Hara không hề đăng ký tác quyền và để mọi người tự do sử dụng mã QR. Từ
ngày đó đến nay, nhiều người cảm thấy thích thú với mã QR nên họ đã “vào cuộc”,
góp phần phát triển và mở rộng phạm vi sử dụng mã QR. Vào thời buổi hiện tại (năm
2021), mã QR có 40
phiên bản: phiên bản đơn
giản mang số 1, phiên bản mang số 40 chứa nhiều dữ liệu nhất.
 |  | |
| Phiên bản số1 (21x21) | Phiên bản số 40 (177x177) |
Thông thường mã QR được thiết kế theo dạng hình vuông; bên trong chứa 1 số hình vuông (được gọi là cell, hoặc module); thí dụ như trong phiên bản số 1có 21 x 21 = 441 hình vuông nhỏ. Mã iQR (do Denso Wave trình làng năm 2011) có thể được thiết kế dưới dạng hình vuông, hay hình chữ nhật, và có thể chứa nhiều dữ liệu hơn mã QR. Dưới dạng hình vuông, mã iQR có kích thước nhỏ nhất 9 x 9 (phiên bản 1), lớn nhất 422 x 422 (phiên bản 61). Dưới dạng hình chữ nhật, mã iQR có kích thước nhỏ nhất 5 x 19 (phiên bản R1), lớn nhất 43 x 131 (phiên bản R15), và dễ in trên các mặt cong hình trụ (cylindrical surface) mà không làm méo mó (distorting) dữ liệu trong mã QR.
 |  |
||
| 1 mã iQR dưới dạng hình chữ nhật | in trên mặt cong |
Dưới dạng hình vuông, mã QR có những tiêu chuẩn sau đây: 3 hình vuông ở 3 góc định vị mã QR; dù mã QR được nhìn theo chiều hướng nào đi nữa, ngược hay xuôi, người ta vẫn có thể đọc mã QR dễ dàng. Dữ liệu trong mã QR có thể viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Trung, tiếng Nhật (dưới dạng kanji) … Muốn biết thêm về các dữ liệu trong mã QR, mời bạn đọc QR Codes 101: A Beginner’s Guide.
 |
Biết được cấu trúc của mã QR, bạn có tò mò muốn thử viết code để tạo mã QR hay không? Trong thời buổi hiện tại (năm 2021), bạn không cần phải bắt đầu từ con số 0, vì đã có nhiều người đã làm việc này giúp bạn. QR Code generator librarycó source code, bạn có thể download và dùng ngay (trong các ngôn ngữ Java, TypeScript/JavaScript, Python, C++, C, Rust). Nếu bạn chỉ cần tạo 1 mã QR đơn giản, bạn có thể dùng ngay các sản phẩm chùa online, thí dụ như https://www.qrcode-monkey.com/ hoặc https://www.qr-code-generator.com/solutions/. Bạn có thể dùng các link này để tạo mã QR cho 2 loại mã QR (tĩnh và động):
Static QR code (theo
dạng tĩnh, không thể chỉnh sửa sau khi in)
|
Đăng một tweet, hoặc chia sẻ hồ sơ Twitter |
|
|
Tạo mã QR Instagram |
|
|
Giúp người sử dụng gửi cho bạn một tin nhắn | |
|
Hiển thị một tin nhắn, tối đa 300 ký tự |
|
|
Liên kết đến bất kỳ trang nào trên web |
|
|
Yêu cầu thanh toán tiền điện tử dễ dàng |
|
|
Chấp nhận thanh toán qua chuyển khoản SEPA (Single Area Payments Area) | |
|
Nhận email từ khách hàng của bạn |
|
|
Chia sẻ mạng WiFi của bạn mà không để lộ mật khẩu |
|
|
Tạo danh thiếp kỹ thuật số với tính năng lưu vào điện thoại |
Dynamic
QR code (theo dạng sống động,
có thể chỉnh sửa sau khi in)
|
Chia sẻ tệp downloadable PDF |
|
|
Liên kết nhiều cửa hàng ứng dụng trong 1 mã QR |
|
|
Hiển thị thông tin liên hệ với tính năng lưu vào điện thoại |
|
|
Liên kết với các hồ sơ mạng xã hội trong 1 mã QR |
|
|
Hiển thị “Like” trên trang Facebook |
|
|
Chia sẻ video YouTube |
|
|
Thay đổi liên kết đến bất kỳ trang nào trên web khi cần |
|
|
Hiển thị nhiều hình ảnh trong 1 mã QR |
|
|
Quảng cáo sự kiện với tính năng lưu vào lịch |
|
|
Thêm âm thanh vào bất kỳ bản in nào |
|
|
Chia sẻ mã giảm giá hoặc tải lên mã vạch của riêng bạn |
|
|
Hiển thị thông tin kinh doanh chi tiết của bạn |
|
|
Nhận được xếp hạng nhanh chóng từ khán giả của bạn |
|
|
Nhận phản hồi chi tiết từ khách hàng của bạn |
Bạn có biết rằng trong browser, bạn có thể tạo mã QR cho hình, hoặc cho trang bạn đang đọc, hay không? Bạn chỉ cần đưa cursor vào hình, hoặc 1 chỗ nào đó trong trang, và right-click, bạn sẽ thấy
 | hoặc |  |
Sau đó bạn có thể download mã QR và tùy nghi sử dụng.
Sau khi tạo được mã
QR, bạn cần có 1 máy để biến dữ liệu trong mã thành những gì bạn có thể hiểu được.
Một loại máy thông dụng và rẻ tiền là loại cầm tay, dùng Wifi, có thể đọc được
(1D) barcode và mã QR (còn gọi là 2D barcode). Trên mạng AliExpress
máy scanner trong hình dưới đây được rao bán với giá CAD 24.72 + CAD 3.99 tiền
cước phí chuyên chở (vào tháng 10, năm 2021).
Bạn cũng có thể dùng
iPhone, iPad hay Android phone để đọc mã QR. Nếu điện thoại của bạn có gắn
IOS13 (hoặc cao hơn), hay Android 9 (hoặc cao hơn), bạn không cần gắn thêm ứng
dụng gì khác để đọc mã QR. Nếu điện thoại của bạn thuộc loại cũ hơn, bạn có thể
hạ tải và gắn các ứng dụng sau đây (hoàn toàn miễn phí):
QR & Barcode Scanner – Gamma Play
Ngoài ra, bạn có thể
dùng webcam trong PC, laptop để đọc mã QR bằng cách hạ tải và gắn các ứng dụng
sau đây (hoàn toàn miễn phí):
Tạo mã QR và đọc mã
QR quá dễ dàng, phải không bạn? Điều này đã làm không ít người quan
ngại: kẻ xấu có thể âm thầm gài thêm URL (Uniform Resource Locator) để dụ mình
đến 1 trang mạng nào đó, rồi ăn cắp dữ liệu cá nhân như mật mã (password), lịch
cá nhân (event calendar), tài khoản (account), ngay cả cài malware vào máy của
mình… Chuyện này có thể xảy ra, dễ dàng như chuyện dùng máy tính hoặc điện thoại
để nối kết với trang mạng bằng URL, nhưng khác ở chỗ là khi quét (scan) mã QR,
mình không thể nhìn thấy URL thật sự cho đến khi mình quét xong và mình có thể
vội vàng click vào URL đó! Mối quan ngại này khởi đầu từ việc dùng URL Shortener để
tạo 1 URL dễ đọc, dễ nhớ và khi mình click vào đó, mình sẽ được dẫn đến 1 URL
thật sự, tương tự như việc mình dùng hyperlink trong WORD, trong blogger…Dynamic
QR codes sử dụng shortened URL! Dưới đây là lời khuyên
để tránh khỏi rơi vào bẩy của kẻ xấu lợi dụng Dynamic QR codes:
-
nếu có ai gửi cho bạn
mã QR, bạn nên liên lạc với người đó để xem người đó có thật sự gửi mã QR cho bạn
không
-
hãy cẩn thận khi quét
mã QR và khám phá URL trong đó đưa bạn đến 1 URL khác
-
hãy bảo mật các chi
tiết cá nhân bằng cách gài thêm nhiều lớp bảo mật (security layers) thí dụ như
câu hỏi bí mật (secret questions), hoặc kiểm chứng bằng cách liên hệ qua điện
thoại hoặc email.
Bây giờ, bạn đã biết
được khá nhiều chi tiết về mã QR. Bạn có muốn giải mã QR trong hình “MÃ QR” ở
phần đầu trang này hay không?
Lời mách: nếu bạn dùng Chrome, bạn hãy chĩa cursor vào mã QR, rổi righ-click và chọn "Search image with Google Lens".
